Chiến lược thu hút nhà máy FDI vào khu công nghiệp Việt Nam

Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), Việt Nam đã khẳng định vị thế là điểm đến hấp dẫn với tổng vốn FDI đăng ký năm 2024 đạt 38,23 tỷ USD và vốn giải ngân 25,35 tỷ USD, tăng 9,4% so với năm trước. Đặc biệt, các khu công nghiệp đóng vai trò then chốt khi chiếm 35-40% tổng vốn FDI đăng ký mới toàn quốc, thu hút hàng loạt “đại bàng” công nghệ như Samsung, Foxconn, Amkor với tổng vốn đầu tư hàng tỷ USD.

Bối cảnh và xu hướng FDI mới

Những thành tựu đáng ghi nhận năm 2024

Năm 2024 đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ trong chất lượng thu hút FDI với hàng loạt dự án công nghệ cao. Tập đoàn Amkor đầu tư 1,07 tỷ USD, Hyosung đầu tư 700 triệu USD vào dự án nhà máy sợi sinh học Bio-BDO, và Foxconn đầu tư 551 triệu USD vào sản phẩm giải trí thông minh1. Đáng chú ý, Samsung Display đã ký biên bản ghi nhớ phát triển dự án màn hình, linh kiện điện tử tại Bắc Ninh trị giá 1,8 tỷ USD1.

Định hướng chiến lược theo Nghị quyết 50-NQ/TW

Nghị quyết 50-NQ/TW của Bộ Chính trị về hoàn thiện thể chế, chính sách thu hút FDI đến năm 2030 đã tạo ra khuôn khổ pháp lý mới, ưu tiên các dự án có công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, công nghệ sạch với giá trị gia tăng cao và tác động lan tỏa. Điều này đánh dấu chuyển đổi từ chiến lược thu hút FDI theo số lượng sang chú trọng chất lượng và tính bền vững.

Khung chính sách ưu đãi toàn diện

Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp

Hệ thống ưu đãi thuế Việt Nam được thiết kế linh hoạt với 3 mức thuế suất chính: thuế suất phổ thông 20%, thuế suất ưu đãi 10%, 15%, 17% tùy theo lĩnh vực và địa bàn đầu tư

Cơ chế ưu đãi “Miễn – Giảm” hiệu quả:

• “Miễn 4, giảm 9”: Miễn thuế TNDN trong 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo cho các dự án đặc biệt ưu đãi

• “Miễn 2, giảm 4”: Miễn thuế 2 năm, giảm 50% trong 4 năm cho các dự án ưu đãi thông thường

• Thuế suất 10% trong 15 năm: Áp dụng cho dự án công nghệ cao với vốn từ 6.000 tỷ VNĐ hoặc doanh thu 10.000 tỷ VNĐ/năm

Ưu đãi đặc biệt cho khu công nghiệp sinh thái

Theo Nghị định 35/2022/NĐ-CP, các doanh nghiệp trong khu công nghiệp sinh thái được hưởng:

• Ưu tiên vay vốn ưu đãi từ Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam, Ngân hàng Phát triển Việt Nam

• Tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi tại các tổ chức tín dụng

• Phát hành trái phiếu xanh để tài trợ hạ tầng kỹ thuật và sản xuất sạch hơn

• Ưu tiên tham gia các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và xúc tiến đầu tư

Ưu đãi cho công nghệ cao và chuyển giao công nghệ

Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đề xuất ưu đãi đặc biệt:

• Miễn thuế 5 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo cho công nghệ chiến lược

• Thuế suất ưu đãi 9% trong 30 năm cho dự án chuyển giao công nghệ chiến lược

• Giảm 50% tiền thuê đất từ khi được cấp Giấy chứng nhận chuyển giao công nghệ

• Thuế suất 15% trong 15 năm cho công nghệ carbon và giảm phát thải khí nhà kính

Tác động của các hiệp định thương mại quốc tế CPTPP – Cửa ngõ thị trường 10,567 tỷ USD

Hiệp định CPTPP tạo ra khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới với quy mô 10,567 tỷ USD GDP, chiếm 13,5% GDP toàn cầu. Việt Nam hưởng lợi đáng kể với mức tăng GDP dự kiến 1,32% (tương đương 1,7 tỷ USD) nhờ cắt giảm thuế quan.

Lợi ích cụ thể cho FDI:

• Mở cửa đầu tư và giảm rủi ro thông qua cam kết bảo hộ đầu tư

• Tự do hóa dịch vụ tạo cơ hội cho các ngành dịch vụ công nghệ cao

• Quy định nguồn gốc xuất xứ giúp tối ưu chuỗi cung ứng toàn cầu

EVFTA – Cầu nối với thị trường 27 nước EU

Hiệp định EVFTA mở ra cơ hội lớn thu hút FDI chất lượng cao từ EU, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp chế tạo, xây dựng và dịch vụ. Các nhà đầu tư EU đã có mặt tại hầu hết ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam.

RCEP – Tích hợp sâu với chuỗi cung ứng châu Á

Hiệp định RCEP tăng cường liên kết với các đối tác truyền thống như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, tạo thuận lợi cho việc Samsung mở rộng đầu tư và các doanh nghiệp công nghệ châu Á chuyển dịch chuỗi cung ứng sang Việt Nam.

Case study: Kinh nghiệm thành công từ những gã khổng lồ

Samsung – Biểu tượng thành công FDI tại Việt Nam

Samsung đã đầu tư tổng cộng 22 tỷ USD tại Việt Nam với 8 nhà máy, tạo việc làm cho hơn 200.000 lao động. Đặc biệt, 4 nhà máy tại Việt Nam đóng góp 30% doanh thu toàn cầu của Samsung.

Yếu tố thành công:

• Chính sách ưu đãi “tạo cảnh quan”: Thái Nguyên đã cải cách thủ tục hành chính mạnh mẽ, tạo cơ chế một cửa cho Samsung

• Hỗ trợ phát triển nhà cung cấp: Samsung đã đưa theo hơn 60 nhà cung cấp phụ trợ từ Hàn Quốc

• Đầu tư nhân lực: Thành lập trung tâm đào tạo chuyên biệt, đào tạo hàng chục nghìn kỹ sư chất lượng cao

Foxconn – Mô hình sản xuất thông minh

Foxconn đã đầu tư 1,5 tỷ USD xây dựng cơ sở sản xuất và tiếp tục đầu tư thêm 300 triệu USD vào nhà máy Fukang tại Khu công nghiệp Deep C Hải Phòng. Năm 2024, Foxconn tiếp tục mở rộng với dự án 383,3 triệu USD tại Bắc Ninh.

Điểm nổi bật:

• Ứng dụng công nghệ 4.0: Robot hóa, IoT, AI trong quy trình sản xuất

• Chuỗi cung ứng tích hợp: Kết nối trực tiếp với cảng Đình Vũ và sân bay Nội Bài

• Mô hình cộng sinh công nghiệp: Chia sẻ dịch vụ logistics, năng lượng với các doanh nghiệp khác

Toyota – Bài học về bền bỉ và chất lượng

Toyota Việt Nam với vốn đầu tư 89,6 triệu USD từ năm 1995 đã trở thành điển hình doanh nghiệp FDI thành công, từ sản lượng 3-4 xe/ngày ban đầu tăng lên trên 200 xe/ngày hiện tại.

Yếu tố thành công lâu dài:

• Chiến lược “Kaizen”: Cải tiến liên tục quy trình sản xuất

• Phát triển nhà cung cấp địa phương: Nâng cao tỷ lệ nội địa hóa lên 40%

• Đầu tư R&D: Trung tâm nghiên cứu phát triển sản phẩm phù hợp thị trường Việt Nam

Chiến lược cải cách thủ tục hành chính

Mô hình “một cửa liên thông”

Bắc Giang đã đạt thứ 3 cả nước về chỉ số phục vụ doanh nghiệp nhờ triển khai hiệu quả 100% thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông

Kết quả cụ thể:

• 85,67 triệu USD vốn FDI thu hút trong tháng 8/2024

• 1.624,51 triệu USD lũy kế 8 tháng đầu năm

• 19 dự án trong nước với vốn 11.506 tỷ đồng

• 47 dự án FDI với vốn 351,2 triệu USD

Cải cách số hóa và minh bạch

Hà Nội đã triển khai mô hình phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ với hàng trăm thủ tục được Chủ tịch UBND ủy quyền cho các sở, ngành, quận, huyện thực hiện, tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí

Hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ đẳng cấp quốc tế

Mô hình khu công nghiệp thông minh

VSIP Bình Dương III với quy mô 1.000 ha và vốn đầu tư 6.500 tỷ đồng là khu công nghiệp thông minh đầu tiên tại Việt Nam:

Đặc điểm nổi bật:

• Trang trại năng lượng mặt trời 50 ha cung cấp điện xanh

• Hệ thống quản lý thông minh IoT, Big Data giám sát 24/7

• Thiết kế đạt tiêu chuẩn Singapore Green Mark

• Micro-grid tích hợp và hạ tầng sạc xe điện

Deep C Hải Phòng – Tổ hợp công nghiệp-cảng biển

Deep C với tổng diện tích 3.400 ha đã thu hút 6,5 tỷ USD vốn FDI với 160 dự án:

Hạ tầng vượt trội:

• Nguồn điện 626 MVA từ lưới 220kV/110kV

• Cung cấp nước 25.000 m³/ngày

• Nhà máy xử lý nước thải 12.500 m³/ngày đạt chuẩn ISO

• Kết nối trực tiếp cảng quốc tế Đình Vũ và Lạch Huyện

Xu hướng phát triển bền vững và xanh hóa

Chứng nhận quốc tế và tiêu chuẩn ESG

Việt Nam hiện có 559 công trình được chứng nhận xanh với tổng diện tích 13,579,588 m², vượt xa mục tiêu ban đầu. Trong đó, LEED chiếm 39,48% (208 dự án) và EDGE chiếm 41,80% (258 dự án).

Lợi ích của chứng nhận xanh:

• Giảm 20-30% chi phí vận hành so với KCN thông thường

• Thu hút đầu tư quốc tế từ các tập đoàn có cam kết ESG

• Tiếp cận nguồn vốn xanh với lãi suất ưu đãi

• Đáp ứng yêu cầu xuất khẩu sang thị trường EU với cơ chế CBAM

Công nghệ xử lý môi trường tiên tiến

271 KCN đã vận hành nhà máy xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn (tỷ lệ 91,6%) với tổng công suất 1.218.000 m³/ngày. Các KCN như VSIP Bắc Ninh II áp dụng công nghệ sinh học AO (Anoxic-Oxic) với 4 giai đoạn xử lý

Chiến lược định vị theo vùng miền

Miền Bắc – Trung tâm công nghệ và logistics

Ưu thế cạnh tranh:

• Tiếp giáp Trung Quốc thuận lợi thương mại

• Cảng nước sâu Lạch Huyện kết nối quốc tế

• 65% doanh nghiệp điện tử nước ngoài tập trung tại đây

• 186.000 lao động đang làm việc trong các KCN

Miền Trung – Cửa ngõ kết nối quốc tế

Vị trí chiến lược:

• Cửa ngõ ra biển của Lào, Campuchia

• Sân bay và cảng biển phát triển mạnh (Đà Nẵng, Chu Lai)

• Khu kinh tế ven biển quy mô lớn

• Chi phí lao động cạnh tranh so với miền Bắc và Nam

Miền Nam – Động lực kinh tế hàng đầu

Điểm mạnh:

• Hơn 200 KCN với tỷ lệ lấp đầy 98%

• Hạ tầng và dịch vụ tốt nhất cả nước

• Trung tâm tài chính và logistics quốc tế

• Cảng container lớn nhất (Cát Lái, Hiệp Phước)

Giải pháp thu hút FDI chất lượng cao

1. Hoàn thiện thể chế pháp lý

Cần triển khai đồng bộ:

• Cụ thể hóa Nghị quyết 50-NQ/TW bằng các văn bản dưới luật

• Rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh

• Xây dựng bộ tiêu chí ESG cụ thể cho khu công nghiệp Việt Nam

• Thiết lập cơ chế cấp phép riêng cho KCN sinh thái

2. Phát triển hạ tầng thông minh

3 trụ cột chính:

• Tái cấu trúc quy hoạch tích hợp vùng KCN – đô thị – cảng biển

• Nâng cấp hạ tầng công nghệ với IoT, AI, Big Data

• Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng công nghệ 4.0

3. Chính sách ưu đãi đột phá

Đề xuất cụ thể:

• Miễn thuế 5 năm, giảm 50% thuế 10 năm cho dự án công nghệ cao

• Thuế suất 10% trong 20 năm cho dự án chiến lược

• Miễn 100% tiền thuê đất cho dự án ESG xuất sắc

• Hỗ trợ 50% chi phí đào tạo nhân lực

4. Xúc tiến đầu tư có trọng tâm

Chiến lược 3 tầng:

• Tầng 1: Nhắm đến 20 tập đoàn Fortune 500 chưa có mặt tại Việt Nam

• Tầng 2: Mở rộng đầu tư từ các tập đoàn hiện tại (Samsung, Intel, Apple)

• Tầng 3: Thu hút startup công nghệ cao và doanh nghiệp Hidden Champion

Dự báo và triển vọng 2025-2030

Mục tiêu thu hút FDI 2025

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung, mục tiêu thu hút FDI năm 2025 là 35-40 tỷ USD vốn đăng ký và 27-28 tỷ USD vốn thực hiện

Xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng

4 động lực chính:

• Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung thúc đẩy chiến lược “China+1”

• Yêu cầu ESG ngày càng khắt khe từ thị trường xuất khẩu

• Chuyển đổi số và công nghệ 4.0 trong sản xuất

• Cam kết Net Zero 2050 và phát triển bền vững

Cơ hội từ các lĩnh vực mới nổi

5 lĩnh vực tiềm năng:

1. Bán dẫn và điện tử: Với sự hỗ trợ từ Đạo luật Chips của Mỹ

2. Năng lượng tái tạo: 25,3-31,1% công suất điện từ năng lượng mặt trời

3. Xe điện và pin: Chuỗi cung ứng pin lithium-ion

4. Trí tuệ nhân tạo: Trung tâm R&D và data center

5. Công nghiệp tuần hoàn: Tái chế, xử lý chất thải công nghiệp

Khuyến nghị chiến lược

Cho Chính phủ và cơ quan quản lý

1. Hoàn thiện khung pháp lý: Sớm ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 50-NQ/TW

2. Phân cấp thẩm quyền: Tăng quyền tự chủ cho địa phương trong thu hút FDI

3. Đầu tư hạ tầng: Ưu tiên ngân sách cho hạ tầng giao thông, năng lượng, viễn thông

4. Phát triển nhân lực: Thực hiện đề án đào tạo 100.000 kỹ sư điện tử, 50.000 kỹ sư bán dẫn

Cho các tỉnh, thành phố

1. Cải cách thủ tục: Triển khai mô hình “một cửa điện tử” toàn diện

2. Xây dựng thương hiệu: Định vị thế mạnh cạnh tranh riêng của từng địa phương

3. Đầu tư marketing: Tăng cường xúc tiến đầu tư tại các thị trường trọng điểm

4. Phục vụ hậu đầu tư: Chăm sóc và mở rộng các dự án hiện có

Cho nhà phát triển khu công nghiệp

1. Chuyển đổi xanh: Đầu tư công nghệ xanh ngay từ đầu để tránh chi phí chuyển đổi cao

2. Tích hợp dịch vụ: Phát triển hệ sinh thái dịch vụ từ năng lượng đến logistics

3. Hợp tác quốc tế: Liên kết với các tổ chức quốc tế về công nghệ và nguồn vốn xanh

4. Mô hình cộng sinh: Xây dựng mạng lưới chia sẻ tài nguyên giữa doanh nghiệp

Kết luận

Chiến lược thu hút nhà máy FDI vào khu công nghiệp Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới với trọng tâm là chất lượng, công nghệ cao và phát triển bền vững. Với 38,23 tỷ USD vốn FDI đăng ký năm 2024 và loạt chính sách ưu đãi đột phá, Việt Nam đã sẵn sàng đón đầu làn sóng đầu tư thế hệ mới.

Ba yếu tố then chốt quyết định thành công là: thể chế pháp lý minh bạch, hạ tầng thông minh đẳng cấp quốc tế, và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, việc triển khai hiệu quả Nghị quyết 50-NQ/TW và tận dụng tối đa lợi thế từ các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA, RCEP sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội trong thu hút FDI chất lượng cao.

Kinh nghiệm thành công từ Samsung, Foxconn, Toyota và xu hướng phát triển khu công nghiệp xanh, thông minh cho thấy Việt Nam không chỉ là điểm đến sản xuất mà đang tiến tới trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực. Với mục tiêu 35-40 tỷ USD FDI năm 2025 và tầm nhìn Net Zero 2050, Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vị thế điểm sáng thu hút FDI trong khu vực và trên thế giới