Kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, bản đồ hành chính Việt Nam đã chính thức bước vào một chương mới mang tính lịch sử. Với việc triển khai Nghị quyết 202/2025/QH15 được Quốc hội thông qua, một cuộc tái cấu trúc toàn diện đã diễn ra, giảm số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh từ 63 xuống còn 34, bao gồm 6 thành phố trực thuộc Trung ương và 28 tỉnh. Đây là cột mốc đánh dấu số lượng tỉnh thành ít nhất trong gần nửa thế kỷ, kể từ khi đất nước thống nhất vào năm 1975.
Sự thay đổi mang tính cách mạng này không chỉ đơn thuần là việc xóa và vẽ lại ranh giới địa lý. Nó tạo ra một nền tảng mới, định hình lại cơ cấu của 6 vùng kinh tế – xã hội, mở ra những cơ hội liên kết chưa từng có, đồng thời đặt ra những thách thức to lớn trong việc đảm bảo sự phát triển cân bằng và bền vững trên cả nước.
Sáu Vùng Kinh Tế – Xã Hội Mới: Một Bức Tranh Toàn Cảnh
Theo định hướng của Nghị quyết 81/2023/QH15 về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, việc tổ chức không gian phát triển quốc gia thành 6 vùng kinh tế – xã hội là kim chỉ nam cho sự phát triển. Sau cuộc sáp nhập lịch sử, cấu trúc của các vùng này đã được điều chỉnh một cách căn bản.
1. Vùng Trung Du và Miền Núi Phía Bắc
Từng bao gồm 14 tỉnh, Vùng Trung du và Miền núi phía Bắc giờ đây được tinh gọn lại còn 9 tỉnh. Cấu trúc mới của vùng bao gồm: Tuyên Quang, Cao Bằng, Lai Châu, Điện Biên, Lạng Sơn, Sơn La, Lào Cai, Thái Nguyên, và Phú Thọ.
Những thay đổi đáng chú ý:
- Tuyên Quang mới: Là sự hợp nhất giữa Hà Giang và Tuyên Quang, tạo nên một tỉnh có diện tích lên tới 13.795,5 km² và dân số 1,87 triệu người. Sự kết hợp này được kỳ vọng sẽ phát huy thế mạnh chung về nông lâm nghiệp và du lịch sinh thái.
- Lào Cai mới: Tỉnh Lào Cai và Yên Bái được sáp nhập thành một, với diện tích mới là 13.256,92 km² và dân số 1,78 triệu người. Điều này củng cố vị thế cửa ngõ giao thương quan trọng với thị trường Tây Nam Trung Quốc.
- Thái Nguyên mới: Việc sáp nhập Thái Nguyên và Bắc Kạn đã hình thành một tỉnh mới có diện tích 8.375,21 km² và dân số 1,8 triệu người. Tỉnh mới này sẽ là một trung tâm công nghiệp, giáo dục và y tế lớn của vùng.
- Phú Thọ mới: Đây là một trong những cuộc sáp nhập lớn nhất, hợp nhất ba tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hòa Bình thành một đơn vị hành chính duy nhất. Tỉnh Phú Thọ mới có diện tích 9.361,38 km² và quy mô dân số ấn tượng lên đến 4 triệu người, trở thành một cực tăng trưởng tiềm năng ở cửa ngõ Tây Bắc của Thủ đô.
Đặc điểm kinh tế: Mặc dù quy mô kinh tế của các tỉnh trong vùng còn nhỏ lẻ, nhưng đây lại là khu vực thể hiện sự bứt phá mạnh mẽ nhất, đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất cả nước với 9,11% vào năm 2024.
2. Vùng Đồng Bằng Sông Hồng
Từ 11 tỉnh, thành phố, trái tim của cả nước giờ đây được cơ cấu lại còn 6 tỉnh, thành phố. Vùng Đồng bằng sông Hồng mới bao gồm: Hà Nội, Quảng Ninh, TP Hải Phòng, Bắc Ninh, Hưng Yên, và Ninh Bình.
Những thay đổi đáng chú ý:
- TP Hải Phòng mới: Sáp nhập giữa thành phố cảng Hải Phòng và tỉnh Hải Dương, tạo ra một trung tâm kinh tế biển, công nghiệp và dịch vụ logistics cực lớn ở phía Bắc.
- Bắc Ninh mới: Tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang hợp nhất, quy tụ các khu công nghiệp điện tử và công nghệ cao hàng đầu cả nước, trở thành một “cứ điểm” sản xuất toàn cầu.
- Hưng Yên mới: Sự kết hợp giữa Hưng Yên và Thái Bình tạo ra một tỉnh mới, dù trở thành tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước sau sáp nhập nhưng lại có tiềm năng lớn về nông nghiệp công nghệ cao và công nghiệp phụ trợ.
- Ninh Bình mới: Là sự hợp nhất của ba tỉnh Ninh Bình, Nam Định và Hà Nam. Tỉnh mới này sở hữu tiềm năng đa dạng từ du lịch di sản, công nghiệp vật liệu xây dựng đến kinh tế biển.
Đặc điểm kinh tế: Cùng với Vùng Đông Nam Bộ, đây là một trong hai đầu tàu kinh tế của cả nước, với quy mô GRDP đạt gần 7 triệu tỷ đồng, đóng góp phần lớn vào sự tăng trưởng chung.
3. Vùng Bắc Trung Bộ và Duyên Hải Miền Trung
Dải đất miền Trung trải dài, trước đây gồm 14 tỉnh, thành phố, nay được tái cấu trúc thành 8 đơn vị hành chính. Vùng mới bao gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, TP Đà Nẵng, Quảng Ngãi, và Khánh Hòa.
Những thay đổi đáng chú ý:
- TP Đà Nẵng mới: Sáp nhập giữa thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam, tạo nên một thành phố trực thuộc trung ương có diện tích lớn nhất cả nước. Sự hợp nhất này kết nối trung tâm tài chính, du lịch Đà Nẵng với di sản văn hóa Hội An và vùng kinh tế mở Chu Lai.
- Quảng Trị mới: Tỉnh Quảng Trị và Quảng Bình được hợp nhất, phát huy thế mạnh chung về kinh tế biển và du lịch lịch sử, tâm linh.
- Quảng Ngãi mới: Sáp nhập giữa Quảng Ngãi và Kon Tum là một bước đi chiến lược, kết nối vùng duyên hải với Tây Nguyên, mở ra hành lang kinh tế Đông – Tây mới.
- Khánh Hòa mới: Tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận hợp nhất, tạo thành một trung tâm du lịch biển đảo và năng lượng tái tạo hàng đầu quốc gia.
Đặc điểm kinh tế: Đây là vùng có quy mô GRDP đáng kể, đạt hơn 3 triệu tỷ đồng, với thế mạnh vượt trội về kinh tế biển và du lịch.
4. Vùng Tây Nguyên
Vùng Tây Nguyên từ 5 tỉnh trước đây, nay được cơ cấu lại còn 3 tỉnh. Các đơn vị hành chính mới của vùng là: Gia Lai, Đắk Lắk, và Lâm Đồng.
Những thay đổi đáng chú ý:
- Gia Lai mới: Sáp nhập giữa Gia Lai và Bình Định, một sự kết hợp mang tính đột phá, nối liền cao nguyên với vùng kinh tế biển năng động, tạo điều kiện cho nông sản Tây Nguyên vươn ra các cảng biển quốc tế.
- Đắk Lắk mới: Tỉnh Đắk Lắk và Phú Yên được hợp nhất, tạo thêm một hành lang kết nối chiến lược giữa “thủ phủ cà phê” và duyên hải Nam Trung Bộ.
- Lâm Đồng mới: Một cuộc sáp nhập quy mô lớn giữa ba tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông và Bình Thuận. Tỉnh Lâm Đồng mới trở thành tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước, hội tụ tiềm năng từ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, nông nghiệp công nghệ cao đến công nghiệp bô xít và kinh tế biển.
Đặc điểm kinh tế: Mặc dù có tiềm năng lớn về đất đai và nông nghiệp, Tây Nguyên hiện vẫn là vùng có quy mô GRDP thấp nhất cả nước, chỉ đạt 484.580 tỷ đồng.
5. Vùng Đông Nam Bộ
Từ 6 tỉnh, thành phố, trung tâm kinh tế năng động nhất cả nước được tinh gọn lại còn 3 đơn vị hành chính. Vùng Đông Nam Bộ mới bao gồm: TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, và Tây Ninh.
Những thay đổi đáng chú ý:
- TP Hồ Chí Minh mới: Sự ra đời của một “siêu đô thị” khi sáp nhập TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây là sự thay đổi có tác động lớn nhất đến nền kinh tế quốc gia.
- Đồng Nai mới: Hợp nhất giữa Đồng Nai và Bình Phước, củng cố vai trò là một trung tâm công nghiệp và nông nghiệp công nghệ cao trọng điểm.
- Tây Ninh mới: Sáp nhập giữa Tây Ninh và Long An, tạo ra một cửa ngõ kinh tế quan trọng kết nối TP.HCM với vùng Đồng bằng sông Cửu Long và Campuchia.
Vai trò kinh tế đặc biệt của TP.HCM mới:
- Tỷ trọng GDP: Tăng vọt từ 15,5% lên chiếm 24% GDP cả nước.
- Quy mô GRDP: Đạt hơn 2,7 triệu tỷ đồng, gấp gần 108 lần so với địa phương có GRDP thấp nhất.
- Thu ngân sách: Con số chênh lệch khổng lồ, gấp 430 lần so với Điện Biên, tỉnh xếp cuối bảng.
Đặc điểm vùng: Vùng Đông Nam Bộ, dù chỉ chiếm khoảng 9% diện tích và 18% dân số cả nước, nhưng sau sáp nhập đã đóng góp tới 1/3 GDP và 44% tổng thu ngân sách, khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế số một của Việt Nam.
6. Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long
Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, từ 13 tỉnh, thành phố, nay được sắp xếp lại còn 5 đơn vị hành chính. Cấu trúc mới bao gồm: TP Cần Thơ, Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, và Cà Mau.
Những thay đổi đáng chú ý:
- TP Cần Thơ mới: Sáp nhập giữa Cần Thơ, Sóc Trăng và Hậu Giang, củng cố vững chắc vị thế là đô thị trung tâm, hạt nhân phát triển của toàn vùng.
- Đồng Tháp mới: Hợp nhất giữa Đồng Tháp và Tiền Giang, tạo ra một trung tâm sản xuất nông sản, đặc biệt là trái cây và thủy sản, hàng đầu cả nước.
- An Giang mới: Sáp nhập An Giang và Kiên Giang, không chỉ phát huy thế mạnh về sản xuất lúa gạo, thủy sản mà còn trở thành tỉnh đông dân nhất cả nước.
- Vĩnh Long mới: Sự kết hợp của ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh, tạo thành một khu vực trọng điểm về kinh tế vườn và kinh tế biển.
- Cà Mau mới: Tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu hợp nhất, củng cố vị thế là cực Nam của Tổ quốc, trung tâm của ngành công nghiệp tôm và năng lượng tái tạo.
Những Điểm Nổi Bật Sau Cuộc Tái Cấu Trúc
Tăng Cường Liên Kết Vùng và Kinh Tế Biển
Một trong những kết quả ấn tượng nhất của cuộc sáp nhập là sự gia tăng vượt bậc về tiềm năng kinh tế biển. Sau tái cấu trúc, cả nước có tới 21 trên 34 tỉnh thành sở hữu cảng biển, chiếm tỷ lệ 67%. Điều này tạo ra một lợi thế chiến lược, mở đường cho việc phát triển mạnh mẽ các ngành kinh tế biển, dịch vụ logistics và thương mại quốc tế, kết nối các vùng kinh tế với thế giới một cách hiệu quả hơn.
Hình Thành Các Cực Tăng Trưởng Mới
Cuộc sáp nhập đã tạo ra những cực tăng trưởng với quy mô và sức ảnh hưởng vượt trội.
- TP.HCM mới đã thực sự nổi lên như một “siêu cực tăng trưởng”, không chỉ dẫn dắt kinh tế Vùng Đông Nam Bộ mà còn giữ vai trò đầu tàu, kết nối và lan tỏa động lực phát triển cho cả nước.
- Tại miền Tây, TP Cần Thơ mới đang khẳng định vị thế là trung tâm logistics, chế biến nông sản và dịch vụ thương mại của toàn bộ Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, tạo ra động lực mới cho vựa lúa của cả nước.
Thách Thức về Cân Bằng Phát Triển Vùng
Bên cạnh những điểm sáng, thách thức về sự chênh lệch phát triển cũng trở nên rõ nét hơn. Một số địa phương ở khu vực miền núi phía Bắc như Lai Châu, Điện Biên, Tuyên Quang và Cao Bằng vẫn nằm ở cuối bảng xếp hạng về phát triển kinh tế. Những hạn chế cố hữu về hạ tầng giao thông, địa hình hiểm trở và khả năng kết nối yếu với các chuỗi giá trị quốc gia có nguy cơ khiến các tỉnh này bị tụt lại phía sau nếu không có những chính sách hỗ trợ đặc thù và đủ mạnh.
Định Hướng Phát Triển Cho Tương Lai
Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh không phải là mục tiêu cuối cùng, mà là phương tiện để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển lớn hơn, gắn liền với quy hoạch 6 vùng kinh tế – xã hội. Mục tiêu chính là:
- Mở rộng quy mô: Tạo ra các đơn vị hành chính đủ lớn, đủ nguồn lực để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại và hội nhập.
- Phát huy tính liên kết vùng: Thúc đẩy sự hợp tác dựa trên những điểm tương đồng về địa lý, văn hóa, và trình độ phát triển, tạo thành một không gian kinh tế thống nhất, bổ trợ cho nhau.
- Giải quyết những “nút thắt”: Vượt qua những rào cản về ranh giới hành chính mà một tỉnh riêng lẻ không thể tự mình tháo gỡ, đặc biệt trong các vấn đề quy hoạch hạ tầng, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.
Cuộc tái cấu trúc này được kỳ vọng sẽ tạo ra một đòn bẩy mạnh mẽ, giúp tích tụ và phát huy các lợi thế kinh tế. Tuy nhiên, để thành công, nó cần được hỗ trợ bởi các quy hoạch tích hợp và chính sách phân bổ nguồn lực đầu tư một cách hợp lý và hiệu quả. Đây chính là bước chuyển mình quan trọng, không chỉ hiện đại hóa bộ máy hành chính mà còn tối ưu hóa không gian phát triển, hướng tới một Việt Nam thịnh vượng và bền vững trong tương lai.
